Περιγραφή της Άνω Πόλης
Άνοδος προς την Άνω Πόλη
Η Άνω Πόλη με την Κάτω συνδέονται με έναν αρκετά ασφαλή ανηφορικό δρόμο (βλ. εικ. 28), ο οποίος μέσα από δύο καμάρες του τείχους, οδηγεί ύστερα από δέκα εναλλασσόμενες στροφές στην κυρία πύλη της Άνω Πόλης. Οι τοίχοι αυτού του δρόμου είναι κτισμένοι από πέτρες και τούβλα και μερικά σημεία του στενεύουν είτε από τους βράχους είτε από τα κτίσματα και τις επάλξεις. Κάποια τμήματα είναι επιχρισμένα και καμιά φορά προβάλλουν μέσα από τον τοίχο μαρμάρινα κομμάτια. Κατά το μήκος του, τάπιες, επάλξεις και οδοντωτές πολεμίστρες, κατασκευασμένες με διάφορα υλικά και τεχνικές, επέτρεπαν στους αμυνόμενους να πυροβολούν τους επιδρομείς από μπροστά κι από τα πλάγια. Οι δρόμοι της ανηφόρας είναι τόσο στενοί, που ήταν αδύνατον για τον επιτιθέμενο να αναπτύξει πολεμικό μέτωπο, κατά πλάτος ή κατά μήκος, ώστε να πλησιάσει την πύλη της Άνω Πόλης.
Ξυλογραφία από γερμανικό βιβλίο, Φραγκφούρτη, 1697
Επειδή ο δρόμος αυτός της ανόδου είναι σε τέτοια θέση, ημικυκλικός και εφαπτόμενος στον βράχο, μπορούσε να ελέγχεται και να είναι στόχος ολόκληρη η άνοδος από το τείχος που περιτριγυρίζει την κορυφή του βράχου. Η άνοδος, εξακολουθεί σήμερα να είναι το ίδιο επίπονη για τον επισκέπτη, όπως ήταν και για τους Μονεμβασίτες τον καιρό εκείνο. Για τους ενδεχόμενους επιδρομείς ήταν πολύ δύσκολο να επιτεθούν στην πύλη της Άνω Πόλης, όπως δύσκολο ήταν και το να μεταφερθούν οι προμήθειες για τους χιλιάδες κατοίκους της. Υλικά, τρόφιμα και τα παντός είδους εμπορεύματα, έπρεπε να ανεβούν πάνω είτε με τη βοήθεια υποζυγίων είτε χωρίς.
Η πύλη της Άνω Πόλης (βλ. εικ. 30), που μοιάζει με αυτή της Κάτω, πλαισιώνεται από πωρόλιθο. Ένα γύψινο εκμαγείο από έναν μαρμάρινο ογκόλιθο της στοάς, που ανήκει σήμερα στην Συλλογή Αρχαιοτήτων, φέρει διάφορα στολίδια καθώς και την ένδειξη „Εδώ κυβερνά ο Χριστός“.
Τα βαριά πορτόφυλλα είναι από ξύλο με σιδερένιες λωρίδες και τετράγωνα ενισχυμένα καρφιά, που δυσκόλευαν τον επιδρομέα να την καταστρέψει αν έφτανε μέχρι εδώ. Οι πολλές όμως τρύπες στα πορτόφυλλα από βόλια, μαρτυρούν ότι κι εδώ, έξω από την πύλη, δόθηκαν μάχες. Η στοά της εισόδου είναι εφοδιασμένη και στις δύο πλευρές της από πέτρινους πάγκους. Κομμάτια αρχαίων μαρμάρων τοποθετήθηκαν στους τοίχους όπως και στο καλντερίμι. Κοντά στην είσοδο της στοάς, υπήρχε ένας χώρος που χρησίμευε για τη διαμονή της φρουράς, ενώ δίπλα ήταν τα κελιά των φυλακών. Προχωρώντας, μετά τα μέσα της στοάς, ξεχύνεται από πάνω άπλετο φως, από ένα άνοιγμα της οροφής που χρησίμευε για να ρίχνουν ζεματιστό κατράμι στους επιδρομείς που θα κατόρθωναν να φτάσουν στο σημείο αυτό (βλ. εικ. 29). Κατόπιν ακολουθεί και πάλι ένα σκοτεινό τμήμα διαδρόμου και περνώντας κάτω από έναν πλινθόκτιστο θόλο, φτάνουμε σε μία φωτεινή πλατεία, που σήμερα αποτελεί την κεντρική πλατεία της Άνω Πόλης. Γύρω από την πλατεία ορθώνονται μεγάλης ηλικίας, πανύψηλοι ευκάλυπτοι που χαρίζουν δροσιά και σκιά στον κουρασμένο από τον ανήφορο επισκέπτη.
