Νοτιοδυτική έπαλξη και το „Σπίτι του Στελλάκη“
Αυτή η πλατεία (Δώθε Τάπια) συνορεύει στα ανατολικά με το σπίτι, στον κήπο του οποίου όπως αναφέρθηκε, βρίσκονται τα ερείπια της βυζαντινής εκκλησίας. Στα δυτικά συνορεύει με δύο σπίτια, από τα οποία το ένα ονομάζεται „Σπίτι του Στελλάκη“, λόγω του πρώην ιδιοκτήτη. Το κεραμοσκεπές μπαλκόνι του συγκεκριμένου σπιτιού οδηγεί στον δρόμο προς το νότιο τείχος και κάτω απ’ αυτό υπάρχει μια στοά (βλ. εικ. 22). Αυτό το σπίτι θα το περιγράψουμε στο τέλος του παρόντος κεφαλαίου .
Ακολουθώντας το νότιο τείχος φτάνει κανείς στη νοτιοδυτική έπαλξη (βλ. εικ. 8), η οποία μετά την κατάληψη της πόλης από τους Βενετούς, το 1690, διαμορφώθηκε σε πύργο και μετά τη καταστροφή του, κτίστηκε πάλι σαν έπαλξη-φυλάκιο. Από εδώ ξεκινά ένα ωραίο σκεπαστό παράπηγμα, που φτάνει πέρα από το δυτικό τείχος κι από το οποίο μπορεί να απολαύσει κανείς την ωραία θέα προς τα πάνω. Τα νοτιοδυτικά τμήματα της Κάτω Πόλης, που αρχικά ήταν ερειπωμένα χωράφια, έχουν εν τω μεταξύ οικοδομηθεί ικανοποιητικά και αντιπροσωπεύουν την ανάπτυξη της πόλης.
Το ανακατασκευασμένο „Σπίτι του Στελλάκη“ είναι από τη θέση του, τις ωραίες αρχιτεκτονικές του λεπτομέρειες και τις πληροφορίες που προσφέρει για τη μορφή και τον χαρακτήρα της μεσαιωνικής πόλης, το πλέον ενδιαφέρον παράδειγμα αρχοντό-σπιτου της Μονεμβασιάς. Μ’ αυτό το σπίτι συνδέονται τρεις υπερυψωμένοι δρόμοι - αρτηρίες της πόλης: Το μπαλκόνι του προεκτείνεται στον δρόμο προς το νότιο τείχος. Ο παράλληλος στο νότιο τείχος δρόμος από την πλατεία, στο κάτω μέρος της δυ-τικής περιοχής της Κάτω Πόλης, διασχίζει μια στοά κάτω από το σπίτι. Τέλος, μ’ αυτή τη στοά συναντιέται και η στοά ενός στενού που ξεκινά από τον κεντρικό δρόμο και οδηγεί στο νότιο τείχος.
Αυτή η διασταύρωση δημιουργεί μία στοά σε σχήμα Τ κάτω από το σπίτι. Πάνω από τη διασταύρωση βρίσκεται το κύριο κτίσμα της οικίας. Δύο πλαϊνές πτέρυγες εφάπτονται ορθογώνια στο κύριο κτίσμα και περιβάλλουν έτσι τον δρόμο που οδηγεί προς τα πάνω. Ένα άλλο σπίτι με τοξοειδές παράθυρο, λίγο πιο πάνω από το „Σπίτι του Στελλάκη“, εφάπτεται με τον δρόμο που οδηγεί στο βουνό δημιουργώντας έτσι μία εσωτερική αυλή (βλ. εικ. 23). Από αυτή την εσωτερική αυλή μια σκάλα οδηγεί στον πάνω όροφο.
Κατά την ανακατασκευή το σπίτι σοβατίστηκε. Η τοιχοδομή του είναι από ακατέργαστες πέτρες αλλά στις γωνίες και τις κόγχες οι πέτρες λαξεύτηκαν με ιδιαίτερη προσοχή, όπως για παράδειγμα στην είσοδο με τον ημικυκλικό υπέρθυρο, στα απέναντι της εισόδου τόξα των παραθύρων και στα μικρά τόξα ανάμεσά τους που χωρίζονται με μια μικρή κολόνα, στα παράθυρα με τα ωραία αναγεννησιακά κουφώματα στις πλαϊνές πτέρυγες, όπου βρίσκεται και η κυρία είσοδος και τέλος στα παράθυρα που αντικρίζουν την πλατεία και στις γωνίες του κυρίου κτίσματος που βλέπει τη θάλασσα.
Μέσα σε μια από τις πλαϊνές πτέρυγες απέναντι από την είσοδο, υπάρχει μία ωραία μικρή εσοχή με ένα μυτερό τόξο στο πάνω μέρος της, μια τεχνική λεπτομέρεια βενετσιάνικου στυλ φλαμπογιάν (βλ. εικ. 24 πριν την ανακατασκευή). Από τη μεριά της πλατείας, διακρίνονται οι καλοπελεκημένες πέτρες για την στήριξη της πλάκας στη βάση της καπνοδόχου (βλ. εικ. 22).
Συγκρίνοντας το σπίτι με τα ερείπια και τις ανακατασκευές των σπιτιών της Κάτω Πόλης, καταλήγει κανείς στο συμπέρασμα ότι ήταν και παραμένει το ωραιότερο και ότι παρουσιάζει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Η Διεύθυνση Αρχαιοτήτων, η Πολεοδομία και οι αρχιτέκτονες φρόντισαν με ζήλο, ώστε παρ’ όλη τη σημερινή ανάγκη κατοικίας, να μη διαταραχθεί, κατά την ανακατασκευή, η αρμονία του συνόλου με μετατροπές και να διατηρηθεί ο χαρακτήρας της „εσωτερικής αυλής“ στον δημόσιο δρόμο. Πουθενά στη Μονεμβασιά δεν είναι μεγαλύτερο τον πρόβλημα της έλλειψης οικοπέδων και συνεπώς η ανάγκη της κάλυψης των δρόμων με στοές, όσο στην περιοχή όπου βρίσκεται το σπίτι.
Ο δρόμος από το „Σπίτι του Στελλάκη“ οδηγεί μέσα από έναν αυλόδρομο και μια στοά, μέσω του δυτικού τμήματος της Κάτω Πόλης, προς τα πάνω και αν στρίψει κανείς αμέσως δεξιά φτάνει μπροστά από μία διπλή εκκλησία (Άγιος Δημήτριος και Άγιος Αντώνιος). Σε πρώτη ευκαιρία θα πρέπει να στρίψει κανείς αριστερά και αμέσως πάλι δεξιά, για να βγει στον δρόμο που οδηγεί στην εκκλησία Χριστός ο Ελκόμενος.
Από εκεί, βαδίζοντας κατά μήκος του πίσω μέρους του άλλοτε τζαμιού, μπορεί κανείς να διακρίνει ότι κάποτε το κτίσμα ήταν σταυροειδής εκκλησία μετά τρούλου. Λόγω των προσθηκών και των ανακατασκευών το κτίριο, τουλάχιστον από την κεντρική πλατεία, δεν αναγνωρίζεται ως εκκλησία.